Open Standaarden: het waarom van "Mensen die koppig proprietaire standaarden gebruiken zijn technisch dom!"

01 Dec 2007 [Met deze post zet ik een nieuwe categorie "Open Standaarden" op die zowel technisch als in het Nederlands is. Ik schrijf deze post met opzet in het Nederlands omdat ik hiermee mijn niet-technische medemens wens te bereiken.]

Onlangs werd er ergens boven mijn hoofd beslist om alle documentatie van een bepaald project op te tekenen in Microsoft Word bestanden. Mijn voorstel om het OpenDocument formaat te gebruiken in plaats van het proprietaire Microsoft formaat, werd honend weggelachen.

Nochtans heb ik uitstekende redenen om dit voor te stellen. Redenen die tot op vandaag nog niemand heeft kunnen weerleggen. Maar ik wil U eerst een korte situatieschets voorschotelen zodat u volledig begrijpt waarover het hier gaat.

Wat zijn proprietaire bestandsformaten (ook wel gesloten bestandsformaten genoemd)?

Alle bestanden op een computer bevatten gegevens die in een bepaalde structuur georganiseerd zijn. Deze structuur wordt het bestandsformaat genoemd en wordt typisch gekenmerkt door een bepaalde bestandsextensie (zoals .png, .txt, .doc). Om een voorbeeld te geven: Elke digitale foto heeft een bepaalde hoogte en breedte uitgedrukt in pixels. Die hoogte en breedte wordt in een foto-bestand gecodeerd op een bepaalde plaats die vastligt volgens het bestandsformaat (bvb PNG of JPG). Als u nu die foto probeert te openen in uw webbrowser, zal uw webbrowser daarmee overweg kunnen omdat die het bestandsformaat PNG en JPG begrijpt.

Nu zijn PNG en JPG open bestandsformaten. Dit wil zeggen dat het bestandsformaat volledig omschreven is, door iedereen kan bestudeerd worden en vrij gebruikt kan worden. Een voordeel hiervan is dat eender wie een betere browser kan ontwikkelen die het PNG of JPG formaat begrijpt, zonder dat die daarvoor licentierechten moet betalen of een proces aan zijn been krijgt.

Open bestandsformaten staan in schril contrast met proprietaire bestandsformaten. Proprietaire bestandsformaten zijn formaten waarvan de specificatie niet kan geraadpleegd worden, of waarvan het gebruik nie vrij is (dus bvb licenties vereist). Een uitstekend voorbeeld van een gesloten of proprietair bestandsformaat is het Microsoft Word formaat. Buiten Microsoft weet niemand hoe de structuur van zo'n document juist in mekaar zit. Een ander voorbeeld van een gesloten formaat is het Macromedia (Adobe) Flash formaat. Hoewel de specificatie van dit formaat vrij beschikbaar is, is er een licentie aan deze specificatie verbonden die expliciet verbiedt om een programma te maken dat het Macromedia Flash formaat kan afspelen.

Ik zal mij verder toespitsen op het Microsoft Word formaat als voorbeeld.

Waarom zou U een open standaard gebruiken ?

Softwarebedrijven zoals Microsoft creeeren proprietaire bestandsformaten om de gebruikers aan zich te binden. Doordat enkel Microsoft weet hoe het bestandsformaat van Word werkt, kan enkel Microsofts software overweg met Word documenten en heeft Microsoft een feitelijk monopolie op dit gebied.

Stel u volgende situatie voor. Ik maak een Word document en vraag aan een vriend om dat na te kijken en te verbeteren. Om dat te kunnen doen, moet die vriend Microsoft Word installeren en dus kopen. Ik verplicht mijn vriend dus om software te kopen om met mij samen te werken. De situatie is echter nog erger: als ik de laatste nieuwe versie van Microsoft Word koop (bvb Microsoft Word 2007), het document daarmee bewerk en dan opnieuw doorstuur naar een vriend om dat te corrigeren, dan moet die vriend ook Microsoft Word 2007 kopen.

In het geval van een open formaat zoals OpenDocument kon die vriend eender welk programma gebruiken dat dat formaat verstaat. Indien die vriend Microsoft Word wenst te gebruiken, dan is dat mogelijk indien hij daarvoor de gratis OpenDocument plugin download en installeert. Maar dit hoeft helemaal niet. Het grote voordeel van open formaten is dat iedereen software kan maken die gebruik maakt van die formaten. Zo is er bvb het volledig gratis softwarepakket OpenOffice, dat alle functionaliteit heeft van Microsoft Office en dat bovendien standaard gebruik maakt van het OpenDocument formaat.

Wat kan U doen om open standaarden te gebruiken ?

Voor ongeveer elk proprietair formaat is er wel een alternatieve open standaard te vinden. Spijtig genoeg is het soms noodzakelijk om proprietaire standaarden te gebruiken omdat de software bepaalde functionaliteit biedt die nergens anders te vinden is (zoals bvb AutoDesk AutoCAD).

Gelukkig is er wel een open standaard voor de meest gebruikte proprietaire software Microsoft Word.

Er zijn 2 mogelijkheden om in deze situatie een open formaat te gebruiken.

• Ten eerste bestaat er een volledig gratis plugin voor Microsoft Office die het gebruik van het OpenDocument formaat mogelijk maakt.


• Daarnaast bestaat er ook een volledig gratis softwarepakket dat Microsoft Office kan vervangen: OpenOffice.

Maar het belangrijkste dat u kan doen naast zelf open standaarden gebruiken, is andere mensen overtuigen om hetzelfde te doen. Als men U een Word document doormailt kan u vriendelijk vragen om het document om te zetten in OpenDocument formaat en uitleggen waarom dit een goede zaak is voor iedereen.

Onlangs heeft de OpenDocument Foundation haar site opgedoekt om te werken aan een nieuwe standaard: CDF (Compound Document Format). Dat is een spijtige zaak, maar verzwakt mijn argumenten niet. OpenDocument blijft immers een open standaard en is zelfs door het ISO (International Standards Organization) erkend. Moest het OpenDocument formaat ooit opgevolgd worden door CDF, dan kan u gerust daarop overschakelen om dezelfde redenen als hierboven.

Nu dat ik alles zowat uitgelegd heb, kan ik misschien de titel van deze post verklaren.:

Mensen die koppig proprietaire standaarden gebruiken zijn technisch dom.

Het gebruik van proprietaire standaarden biedt geen enkel voordeel aan de eindgebruiker, enkel aan de bedrijven die er winst mee maken. Dus waarom zouden mensen per se een proprietair formaat willen gebruiken ?

Het is niet dat er geen alternatieven zijn voor dezelfde functionaliteit (ODF plugin of OpenOffice), of dat het moeilijker in gebruik is (ODF Plugin werkt zelfs gewoon transparant in Word). Open standaarden kosten ook niet meer geld, maar integendeel zelfs minder.

De K.U.Leuven gebruikt Microsoft Word. Aan de K.U.Leuven studeren ongeveer 30000 studenten en werken ongeveer 7000 personeelsleden. Er is een overeenkomst met Microsoft voor een campuslicentie voor het gebruik van Microsoft Office. Die campuslicentie kost de K.U.Leuven 50 euro per gebruiker per jaar. Voor 7000 personeelsleden betaalt de K.U.Leuven dus jaarlijks 350000 euro. De studenten moeten die licenties zelf betalen. Zij betalen gezamelijk 1.5 miljoen euro aan licenties.

Waarom wordt er zoveel geld betaald om een proprietair formaat te mogen gebruiken, terwijl het ook volledig gratis kan ?

Zelfs de federale regering van Belgie heeft het door: ze heeft beslist dat ze met ingang van September 2008 volledig overschakelt op het OpenDocument formaat.

Dit is nu waarom ik koppige gebruikers van proprietaire formaten technisch dom vind: ze betalen geld om een gesloten formaat te mogen gebruiken en kunnen kennelijk niet inzien hoe absurd dat is.

Ik hoop dat ik U met deze post toch op z'n minst aan het nadenken gezet heb over het gebruik van open standaarden en dat ik mij daardoor in mijn strijd voor het gebruik van open standaarden meer gesteund voel.